Tuần vừa rồi là một tuần nhiều sự kiện trong giới tech toàn cầu - những sự kiện không giật gân nhưng cũng gây chấn động và làm cho những người theo dõi phải tiếp tục cập nhật các giả định của mình về tương lai của mảng này.
Tuy là các sự kiện diễn ra độc lập nhưng các sự kiện này đều có điểm chung là câu chuyện tài năng: Tài năng của những người sáng lập trẻ tuổi; vai trò của giáo dục trong việc tạo ra các nhà sáng lập tương lai và các thông số về nhân tài ảnh hưởng tới quyết định đầu tư như thế nào?
Tài không đợi tuổi
Một trong những sự kiện đáng chú ý tuần rồi là sự kiện TBT Trung Quốc Tập Cận Bình gặp mặt một loạt các lãnh đạo từ giới doanh nghiệp tư nhân. Trong những người được mời gặp mặt nói chuyện bàn tròn đó có 2 nhân vật mình quan tâm. Một là DeepSeek CEO Liang Wenfeng và hai là Unitree CEO Wang Xingxing - hai bạn này có những điểm chung:
Cả hai bạn này đều còn trẻ - rất trẻ so với các nhà sáng lập khác được mời dự cuộc gặp mặt quan trọng này.
Cả hai bạn đều không đi học nước ngoài và thực tế là còn học ở một vài trường mà thế giới còn chưa biết tên và không biết họ tồn tại.
Cả hai bạn này đã và đang làm thay đổi những lĩnh vực quan trọng cho thế giới trong tương lai từ AI tới Robotics. Sau khi DeepSeek làm rung chuyển thế giới vào mấy ngày cận Tết Nguyên Đán 2025, trong đêm giao thừa, chương trình Xuân Vãn năm nay trên đài truyền hình trung ương Trung Quốc bùng nổ với màn trình diễn kết hợp giữa người và robots Unitree.
Cũng theo mô típ “tài không đợi tuổi” là một tin tức khác từ phương Tây trong tuần qua là việc Mercor, một công ty GenAI phát triển ứng dụng cho việc tuyển dụng, mới huy động $100Mn ở mức định giá $2Bn. Điểm thú vị là công ty này được sáng lập bởi các Thiel Fellows trẻ tuổi - mới hơn 20. Câu chuyện các công ty AI huy động số vốn khủng khiếp với định giá ở tầm vũ trụ không quá hiếm trong thời gian 2 năm qua nhưng nó rất hiếm với đội ngũ sáng lập trẻ tuổi như vậy.
Vai trò của giáo dục trong việc tạo ra các nhà sáng lập tương lai
Người tò mò sẽ bắt đầu quan tâm tới Thiel Fellowship sau khi đọc xong các tin tức về Mercor. Và có lẽ không khó để họ tìm thấy thông tin dưới đây trên trang web: Peter Thiel cùng đồng sự sẽ trao $100,000 cho 20-25 nhân vật trẻ tuổi xuất chúng mỗi năm để họ phát triển ý tưởng của mình trong 2 năm thay vì đi học để lấy cái bằng.
Một trong những triết lý quan trọng của chương trình này là quan điểm vai trò của trường lớp trong việc tạo ra các thế hệ nhà sáng lập tương lai - tóm gọn lại là: trường lớp không quan trọng bằng trường đời, khả năng tự học và có các nguồn lực phù hợp để xây dựng công ty.
Chương trình không bài trừ vai trò của nhà trường nhưng muốn tạo ra một lựa chọn khác ngoài trường học cho những nhân tài có xu hướng trở thành nhà sáng lập1. Và các chương trình thế này lại dẫn tới các câu hỏi: vậy thì chúng ta nên giáo dục thế hệ tương lai thế nào nếu chúng ta muốn có nhiều cá nhân sáng tạo hơn - họ có thể trở thành nhà sáng lập hoặc có thể không nhưng ngày càng nhiều dẫn chứng cho thấy con người của tương lai muốn tồn tại và cạnh tranh được với máy móc lại càng cần có năng lực của một nhà sáng lập.
Đầu tư vào nhân tài như thế nào?
Mình làm việc trong lĩnh vực đầu tư mà trong đó “betting on the founders” là gốc rễ. Khi nói tới việc đặt cược vào nhà sáng lập thì thực sự là việc tìm kiếm và đặt cược vào các nhân tài. Và như vậy sẽ phải trả lời các câu hỏi làm sao để tìm được những nhân tài như vậy. Ngày càng nhiều các ví dụ như DeepSeek, Unitree, lẫn Mercor… khiến mình liên tục phải cập nhật các giả định của mình trong quá trình tìm kiếm và sàng lọc cơ hội đầu tư.
Có một thời gian mình tìm những logo lớn - bạn ấy có học ở IvyLeague ra hay không, bạn ấy có làm ở tập đoàn hàng đầu thế giới hay không,… - do việc đầu tư dựa trên track-record là một cách tiếp cận khá an toàn cho giới đầu tư. Thực tế thì mình cũng thấy một vài cá nhân từ các tập đoàn tư vấn MBB2 hoặc công nghệ lớn ra và trở thành các nhà sáng lập có vị trí, xây dựng được các công ty tỷ đô. Mình cũng thấy một vài cá nhân từ các trường IvyLeague thể hiện được năng lực đó.
Nhưng nếu nhìn số lớn thì các cá nhân có lịch sử và kết quả như vậy chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ - cũng phản ánh kết luận từ một nghiên cứu nổi tiếng năm 2023 của Endeavour Global về các nhà sáng lập kỳ lân:
Những gì đã và đang xảy ra trong thời gian ngắn vừa qua là chỉ dấu để mình tìm kiếm những nhân tố khác. Những nhân tố có thể không có những gì mà xã hội cho là chỉ dấu của thành công nhưng họ hoàn toàn có thể thay đổi thế giới - một cách nhanh chóng, bất ngờ và toàn diện.
Công cuộc thắp đuốc tìm người tài vẫn còn rất dài!
Với những nhân tài khác có xu hướng theo những lĩnh vực khác thì trường lớp và bằng cấp vẫn có giá trị của nó - còn giá trị tới cỡ nào lại phụ thuộc vào từng cá nhân nhiều hơn là tên của trường hay logo dán trên tấm bằng đó.
MBB = McKinsey, BCG, Bain là ba tập đoàn tư vấn chiến lược lớn nhất thế giới.